Het nut van politieke correctheid

Hoe te reageren als iemand jou op kwetsend gedrag of taalgebruik wijst? In haar vorige blog stond Mirjam er versteld van hoe denigrerend sommige recruiters op een banenmarkt voor gehandicapten met beperkingen omgaan. Natuurlijk bedoelen die recruiters dat niet zo. Dat moet anders kunnen, vindt Mirjam. Dus zegt ze er wat van. 

Auteur: Mirjam Holleman

'Politieke correctheid' is een aanduiding met een vaak negatieve lading. Hij wekt frustraties op en een gevoel van “Wat mag ik dan nog wél zeggen?” “Mag dit nu ook al niet meer?” of “Mensen moeten zich niet zo aanstellen!” Men denkt dat 'politieke correctheid' en 'al die regeltjes' betekenen dat je op eieren moet lopen om maar niemand te kwetsen. 

Maar eigenlijk is het juist het tegenovergestelde. We lopen op eieren omdat we onszelf graag zien als goede mensen die niet bewust, of met opzet, een ander kwetsen, vernederen, of denigreren – maar gewoon niet meer weten wat een ander misschien kwetsend vindt. Dat maakt angstig. Duidelijke ‘regeltjes', of groepen die aangeven van "dit ervaren velen van ons als kwetsend / racistisch / seksistisch et cetera”, zouden daarbij kunnen helpen. Tenminste, als we naar elkaar zouden luisteren.  

Diversiteit in de samenleving

We leven in een samenleving met steeds meer verschillende mensen. Niet iedereen denkt zoals jij, deelt dezelfde ervaringen als jij, of ziet de wereld hetzelfde als jij. Het kan dus nuttig zijn om te weten waar anderen van schrikken, wat anderen kwetst of pijn doet, wat zij vermoeiend of vervelend vinden om telkens weer uit te leggen als ze ernaar gevraagd worden, zelfs al bedoelde iemand het niet zo – maar dat is het ‘m nou juist. 

Die iemand bedoelde het niet kwaad, maar had niet in de gaten dat het de ander pijn deed. Daarom wordt het uitgelegd. Daarom nemen mensen de tijd om uit te leggen dat het ze pijn doet om uitgescholden te worden voor zwarte piet of iets dergelijks (ook al beweert de 'scheldende' persoon dat hij het bedoelde als compliment).

Evenzo nemen mensen de tijd om te vertellen dat het niet prettig voelt als tijdens een sollicitatie of kennismakingsgesprek de gesprekspartner meer interesse lijkt te hebben in wat jou beperkingen zijn dan in wat je hebt bereikt en wat jou aantrekt in de functie waarop je solliciteert (ook al wilde die gesprekspartner misschien alleen maar 'interesse  tonen' en was het helemaal niet denigrerend bedoeld). 

Beter luisteren

Het is belangrijk om in gedachten te houden dat mensen vaak geen slechte intenties hebben. In de omgang met anderen zijn we allemaal wel eens een beetje onbeholpen. Het is daarom ook belangrijk dat groepen die zich weleens (of vaak) vernederd voelen door racistische, seksistische of discriminerende opmerkingen en gedrag, dit ook aankaarten. En daarna niet uitgescholden worden. Het probleem is echter dat we niet zo goed naar elkaar luisteren, nogal hardleers zijn, en bovendien vaak heel erg overtuigd zijn van ons eigen gelijk. 

Mensen met een 'afwijking' kunnen honderd keer geduldig en beleefd uitleggen dat het voor hen niet als een compliment voelt om met zwarte piet vergeleken te worden, of dat het echt niet cool is om tijdens een sollicitatiegesprek zo veel tijd kwijt te zijn aan het beantwoorden van vragen over hun ziektebeeld, waardoor ze nauwelijks toekomen aan het toelichten van hun motivatie en CV, waarop ze zich zo netjes hadden voorbereid.

Daar wordt vaak overheen gekeken. Men denkt misschien: "Oh, sorry dat je dat zo hebt beleefd. Zo bedoelde ik het niet." Of men wordt kwaad en schiet in de verdediging “Zó bedoelde ik het niet!!” En bij de volgende Sinterklaas-intocht, of het volgende sollicitatiegesprek met een kandidaat in een rolstoel, gebeurt het wéér. Het maakt niet uit of ze het zo bedoelden of niet. Hun gedrag heeft wel mensen gekwetst, dus dat moet aangepast worden. En daar zijn om te beginnen vaak wetten of regels voor nodig.